Σκολίωση ονομάζεται η παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης, η οποία χρήζει άμεσης αντιμετώπισης. Αυτό δεν σημαίνει πως οποιαδήποτε παραμόρφωση (κύρτωμα) της σπονδυλικής στήλης υποδηλώνει την ύπαρξη σκολίωσης. Για να διαγνωσθεί κάποιος με σκολίωση θα πρέπει η πλάγια απόκλιση της σπονδυλικής στήλης να είναι μεγαλύτερη των 11 μοιρών και να παρουσιάζει ταυτόχρονα στροφή των σπονδύλων. Συνήθως το κύρτωμα έχει το σχήμα C ή το σχήμα S.
Σκολίωση : που οφείλεται
Ενδέχεται να οφείλεται σε αναπτυξιακά, συγγενή ή εκφυλιστικά αίτια. Στις περισσότερες των περιπτώσεων (80%) η αιτία πρόκλησης δεν μπορεί να προσδιοριστεί με σαφήνεια (ιδιοπαθής σκολίωση).
Σκολίωση : μορφές
Οι συνηθέστερες μορφές της σκολίωσης είναι :
- η συγγενής, η οποία οφείλεται στην εκ γενετής διαταραχή των σπονδύλων
- η νευρομυϊκή, η οποία οφείλεται σε διαταραχή των νεύρων ή των μυών και οδηγεί στη διαταραχή των σπονδύλων λόγω αδυναμίας διατήρησης ευθυγράμμισης της σπονδυλικής στήλης
- η εκφυλιστική, η οποία αφορά ενήλικες και προκύπτει είτε λόγω παιδικής σκολίωσης που αφέθηκε χωρίς παρακολούθηση είτε λόγω εκφύλισης των αρθρώσεων της σπονδυλικής στήλης και κυρίως του μεσοσπονδύλιου δίσκου
- η ιδιοπαθής, πρόκειται για τη συνηθέστερη μορφή σκολίωσης η οποία εμφανίζεται στην αρχή της εφηβείας και εξελίσσεται ταχύτατα.
Ιδιοπαθής σκολίωση : τύποι
Η ιδιοπαθής σκολίωση διακρίνεται σε τρεις επιμέρους τύπους με βάση την ηλικία που εμφανίζεται :
- νηπιακή σκολίωση, εμφανίζεται από τη γέννηση έως τη συμπλήρωση του τρίτου έτους
- παιδική σκολίωση, εμφανίζεται από το τρίτο έτος έως το ένατο
- εφηβική σκολίωση εμφανίζεται από το ένατο έως τη συμπλήρωση του δέκατου όγδοου έτους
Ιδιοπαθής σκολίωση : ποιους αφορά
Ο συγκεκριμένος τύπος σκολίωσης αφορά αγόρια και κορίτσια κατά την περίοδο της εφηβείας. Εμφανίζεται κατά κύριο λόγο στα κορίτσια στην ηλικία των 11 ετών και σε μικρότερο ποσοστό στα αγόρια στην ηλικία των 13 ετών.
Συμπτώματα και διάγνωση
Η ιδιοπαθής σκολίωση προκαλεί παραμόρφωση αλλά δεν είναι επώδυνη. Τα στοιχεία που λαμβάνει υπ όψη του ο ορθοπεδικός για να οδηγηθεί στη διάγνωση της πάθησης είναι :
- η ασυμμετρία των ώμων, ο ένας ώμος είναι ψηλότερα από τον άλλο
- η προπέτεια της μίας ωμοπλάτης, η μία ωμοπλάτη προεξέχει
- η ασυμμετρία των γοφών, ο ένας από τους δύο γοφούς είτε προεξέχει είτε είναι ψηλότερα από τον άλλο
- η ασυμμετρία της μέσης
Η κλινική εξέταση βασίζεται στην παρατήρηση των ανωτέρω, στις διάφορες δοκιμασίες με βασικότερη αυτή της επίκυψης (Adam’s test) και στα ευρήματα του ακτινολογικού ελέγχου.
Κατά τη δοκιμασία της επίκυψης, ο ασθενής σκύβει έχοντας τα χέρια του μπροστά κρατώντας παράλληλα τα γόνατά του τεντωμένα ενώ ο γιατρός βρίσκεται πίσω του και παρακολουθεί εάν εμφανίζει τον χαρακτηριστικό ύβο (καμπούρα) στην πλάτη του.
Στη συνέχεια ο ορθοπεδικός παραπέμπει τον ασθενή για ακτινολογικό έλεγχο, ο οποίος έγκειται σε ακτινογραφία με τον ασθενή σε όρθια θέση, προκειμένου να επιβεβαιωθεί η διάγνωση και να μετρηθεί η σκολίωση σε μοίρες με τη μέθοδο Cobb.
Σκολίωση : θεραπευτική αντιμετώπιση
Το αν θα επιλεγεί συντηρητική ή χειρουργική οδός για την αντιμετώπιση της σκολίωσης εξαρτάται από τα ευρήματα του ακτινολογικού ελέγχου, το βαθμό της παραμόρφωσης και την ηλικία του ασθενή.
Συντηρητική θεραπεία : Η συντηρητική θεραπεία έγκειται στην ανά τακτά χρονικά διαστήματα παρακολούθηση από τον ορθοπεδικό και στην εφαρμογή κηδεμόνα. Ειδικότερα εάν η σκελετική ωρίμανση του ασθενή δεν έχει ολοκληρωθεί και το κύρτωμα της σπονδυλικής στήλης κυμαίνεται μεταξύ 10 και 20 μοιρών τότε πρέπει να παρακολουθείται κάθε 6 μήνες. Ο ορθοπεδικός ελέγχει κατά πόσο έχει σημειωθεί πρόοδος του κυρτώματος. Εάν η πρόοδος (αύξηση) είναι μεγαλύτερη των 5 μοιρών και η σκολίωση ξεπερνά τις 20 μοίρες τότε τοποθετείται κηδεμόνας.
Η εφαρμογή του κηδεμόνα θεωρητικά σταματά την πρόοδο του κυρτώματος, σε καμία περίπτωση όμως δεν μειώνει το κύρτωμα, δεν θεραπεύει δηλαδή την υπάρχουσα σκολίωση. Επιπλέον σε κάποιες περιπτώσεις παρά την εφαρμογή του το κύρτωμα εξακολουθεί να αυξάνεται. Η χρήση του κηδεμόνα συνιστάται αποκλειστικά κατά την περίοδο της ταχείας ανάπτυξης που η σκολίωση ενδέχεται να επιδεινωθεί δραματικά.
Υπάρχουν δύο τύποι κηδεμόνα :
- ο θωρακοσφυϊκός, ο οποίος προσαρμόζεται στο σώμα του παιδιού ή του εφήβου, φοριέται κάτω από τα ρούχα και πρέπει να εφαρμόζεται για 16 έως 23 ώρες καθημερινά.
- Ο νυχτερινός κηδεμόνας (τύπου Charleston), ο οποίος εφαρμόζεται μόνο κατά την νυχτερινή κατάκλιση και στην ουσία κρατά το σώμα στη σωστή στάση ενάντια στο κύρτωμα.
Σκολίωση και χειρουργική αντιμετώπιση
Η σκολίωση αντιμετωπίζεται χειρουργικά με τη μέθοδο της σπονδυλοδεσίας. Η σπονδυλοδεσία μπορεί να είναι πρόσθια ή να πραγματοποιηθεί με οπίσθια προσπέλαση. Η επέμβαση επιλέγεται ως λύση σε κυρτώματα άνω των 40 μοιρών τα οποία εξελίσσονται προοδευτικά. Ουσιαστικά η επέμβαση σε κυρτώματα έως 70 μοιρών πραγματοποιείται κυρίως για αισθητικούς λόγους. Η απόλυτη ένδειξη για σπονδυλοδεσία υπάρχει όταν το κύρτωμα ξεπερνά τις 80 μοίρες γιατί εκτός από την έντονη παραμόρφωση ασκεί πίεση στους πνεύμονες και την καρδιά με τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται.
Σκολίωση : μετεγχειρητική πορεία
Μετά την επέμβαση ο ασθενής παραμένει στο νοσοκομείο για περίπου μία εβδομάδα. Η επάνοδος στο σχολείο πραγματοποιείται μετά από δύο έως τέσσερις εβδομάδες. Ο ασθενής πρέπει να αποφεύγει το σκύψιμο, την άρση βάρους, την απότομη στροφή του κορμού και γενικότερα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός στις κινήσεις του έως ότου ενσωματωθούν πλήρως τα μοσχεύματα. Όταν γίνει αυτό, δηλαδή μετά από περίπου έξι μήνες δεν χρειάζεται κάποια επιπλέον θεραπεία και ο ασθενής είναι σε θέση να συμμετέχει σε αθλητικές δραστηριότητες χωρίς κανέναν περιορισμό.